សកម្មភាពរបស់ព្រះរាជាសម័យអង្គរ ចំនួន៤អង្គ
សម័យអង្គរ ព្រះរាជាខ្មែរជាច្រើនបានច្បាំងគ្នាដណ្ដើមរាជ្យគ្នា និងមានការរុះរើរាជធានីចុះឡើងជាច្រើនលើកច្រើនសាផងដែរ។ ថ្ងៃនេះ ឌិ អ៊ីនធ័រខន រ៉ូស្ទ័រ សូមរៀបរាប់នូវសកម្មភាពរបស់ព្រះរាជាសម័យអង្គរចំនួន៤អង្គ មានដូចខាងក្រោម៖
១. ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី៥ (៩៦៨-១០០១)
បន្ទាប់ពីព្រះបាទរាជេន្ទ្រវរ្ម័នទី២ ទ្រង់សោយទិវង្គតទៅ ព្រះរាជបុត្ររបស់ព្រះអង្គដែលទ្រង់នៅមានវ័យក្មេងនៅឡើយ ទ្រង់បានឡើងសោយរាជ្យស្នងព្រះអង្គ ដែលមានព្រះនាមក្នុងរាជ្យថាព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី៥។ ប៉ុន្តែ ប្រហែល៦ឆ្នាំក្រោយទើបព្រះអង្គកាន់អំណាចពិតប្រាកដ។ ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី៥ ទ្រង់ជាស្ដេចដែលមានចំណេះវិជ្ជាជ្រៅជ្រះ និងទទួលបានការអប់រំពីសំណាក់ព្រះគ្រូបាធ្យាយព្រះអង្គ គឺព្រាហ្មណ៍យជ្ជនៈវរហៈ ហើយទ្រង់មានព្រះទ័យសន្ដោសប្រោសប្រណី និងយុត្តិធម៌ណាស់។
បន្ទាប់ពីព្រះបាទរាជេន្ទ្រវរ្ម័នទី២ ទ្រង់សោយទិវង្គតទៅ ព្រះរាជបុត្ររបស់ព្រះអង្គដែលទ្រង់នៅមានវ័យក្មេងនៅឡើយ ទ្រង់បានឡើងសោយរាជ្យស្នងព្រះអង្គ ដែលមានព្រះនាមក្នុងរាជ្យថាព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី៥។ ប៉ុន្តែ ប្រហែល៦ឆ្នាំក្រោយទើបព្រះអង្គកាន់អំណាចពិតប្រាកដ។ ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី៥ ទ្រង់ជាស្ដេចដែលមានចំណេះវិជ្ជាជ្រៅជ្រះ និងទទួលបានការអប់រំពីសំណាក់ព្រះគ្រូបាធ្យាយព្រះអង្គ គឺព្រាហ្មណ៍យជ្ជនៈវរហៈ ហើយទ្រង់មានព្រះទ័យសន្ដោសប្រោសប្រណី និងយុត្តិធម៌ណាស់។
ត្បិតព្រះអង្គនិងមន្ត្រីជាន់ខ្ពស់មួយចំនួនកាន់សាសនាព្រះឥសូរ ក៏ប៉ុន្តែរជ្ជកាលនេះក៏ដូចជារជ្ជកាលមុនៗដែរ ពោលព្រះអង្គទ្រង់បានជួយឧបត្ថម្ភព្រះពុទ្ធសាសនា ដូចជាទ្រង់បានបញ្ជាឱ្យមន្ត្រីជាន់ខ្ពស់របស់ព្រះអង្គម្នាក់ឈ្មោះ គតិ ប្រឹងប្រែងជួសជុលនិងកសាងបន្ថែមថ្មីនូវព្រះពុទ្ធបដិមាជាច្រើន ព្រមទាំងបានជាវពីបរទេសនូវក្បួនខ្នាតគម្ពីរដីកាផ្សេងៗខាងព្រះពុទ្ធសាសនាមហាយានថែមទៀតផង។
សូមជម្រាបថា ក្នុងរជ្ជកាលរបស់ព្រះអង្គ (ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី៥) ទ្រង់បានកសាងប្រាសាទតាកែវ ដែលចាត់ទុកថាជាភ្នំហេមគិរី នៅចំកណ្ដាលក្រុងថ្មី ជយេន្ទ្រនគរី ដែលព្រះអង្គទ្រង់បានបង្កើតឡើង។ ឯព្រះគ្រូយជ្ជនៈវរហៈ បានបង្កើតស្នាដៃដ៏ប្រណីត គឺបន្ទាយស្រីផងដែរ។ ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី៥ ទ្រង់បានឡើងគ្រងរាជ្យនៅឆ្នាំ៩៦៨ ហើយសោយទិវង្គតនៅឆ្នាំ១០០១ ដែលមានព្រះមរណនាមថា បរមៈវិរលោក។
២. ព្រះបាទឧទយាទិត្យាវរ្ម័នទី១ (១០០១-១០០២)
បន្ទាប់ពីព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី៥ ទ្រង់សោយទិវង្គតទៅ ក្មួយខាងព្រះមាតារបស់ព្រះអង្គ ព្រះនាមឧទយាទិត្យាវរ្ម័នទី១ ទ្រង់បានឡើងសោយរាជ្យស្នងពីព្រះអង្គ។ ប៉ុន្តែ ព្រះបាទឧទយាទិត្យាវរ្ម័នទី១ សោយរាជ្យបានតែប៉ុន្មានខែប៉ុណ្ណោះ ព្រះអង្គក៏ទ្រង់ដាក់រាជ្យ ហើយទ្រង់បានសោយទិវង្គតទៅ ក្នុងឆ្នាំ១០០២។ ក្រោយពីពេលនោះមកសង្គ្រាមស៊ីវិលមួយក៏បានផ្ទុះឡើងអស់រយៈពេល៩ឆ្នាំ។
២. ព្រះបាទឧទយាទិត្យាវរ្ម័នទី១ (១០០១-១០០២)
បន្ទាប់ពីព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី៥ ទ្រង់សោយទិវង្គតទៅ ក្មួយខាងព្រះមាតារបស់ព្រះអង្គ ព្រះនាមឧទយាទិត្យាវរ្ម័នទី១ ទ្រង់បានឡើងសោយរាជ្យស្នងពីព្រះអង្គ។ ប៉ុន្តែ ព្រះបាទឧទយាទិត្យាវរ្ម័នទី១ សោយរាជ្យបានតែប៉ុន្មានខែប៉ុណ្ណោះ ព្រះអង្គក៏ទ្រង់ដាក់រាជ្យ ហើយទ្រង់បានសោយទិវង្គតទៅ ក្នុងឆ្នាំ១០០២។ ក្រោយពីពេលនោះមកសង្គ្រាមស៊ីវិលមួយក៏បានផ្ទុះឡើងអស់រយៈពេល៩ឆ្នាំ។
៣. ព្រះបាទជ័យវីរវរ្ម័ន (១០០២-១០១០)
ក្រោយពីព្រះបាទឧទយាទិត្យាវរ្ម័នទី១ ទ្រង់សោយទិវង្គតទៅ នៅឯរាជធានីយសោធបុរៈ គឺក្រុងអង្គរក្នុងឆ្នាំ១០០២ មានការជ្រើសរើសព្រះមហាក្សត្រមួយអង្គថ្មី ដែលគេមិនបានស្គាល់ប្រវត្តិច្បាស់ឱ្យឡើងសោយរាជ្យបន្ត គឺមានព្រះនាមក្នុងរាជ្យថាព្រះបាទជ័យវីរវរ្ម័ន។ ក្នុងរាជ្យរបស់ព្រះអង្គ គឺមានការបះបោរច្បាំងដណ្ដើមរាជ្យពីព្រះអង្គ និងក្សត្រមួយអង្គទៀត ដែលយាងមកពីទិសខាងលិចដែលជាអនាគតព្រះបាទសូរ្យវរ្ម័នទី១។ ក្នុងចម្បាំងដណ្ដើមរាជ្យគ្នានេះ នៅឆ្នាំ១០០៦ រាជធានីយសោធបុរៈ គឺក្រុងអង្គរ ត្រូវបានធ្លាក់ទៅក្នុងកណ្ដាប់ដៃអ្នកដណ្ដើមរាជ្យ។ ប៉ុន្តែសង្គ្រាមស៊ីវិលនៅតែបន្តអស់រយៈពេល៤ឆ្នាំក្រោយមកទៀត ពោលគឺរហូតដល់ឆ្នាំ១០១០ ទើបព្រះបាទជ័យវីរវរ្ម័ន ទទួលបរាជ័យទាំងស្រុង ហើយទ្រង់ក៏សុគតក្នុងភ្លើងសង្គ្រាមនោះទៅ។ ព្រះបាទជ័យវិរវរ្ម័ន សោយរាជ្យពីឆ្នាំ១០០២ ដល់ឆ្នាំ១០១០ នៃគ្រិស្ដសករាជ ប៉ុន្តែដល់ពេលទ្រង់សុគតទៅ គេមិនបានដឹងពីព្រះមរណនាមរបស់ព្រះអង្គឡើយ។
ក្រោយពីព្រះបាទឧទយាទិត្យាវរ្ម័នទី១ ទ្រង់សោយទិវង្គតទៅ នៅឯរាជធានីយសោធបុរៈ គឺក្រុងអង្គរក្នុងឆ្នាំ១០០២ មានការជ្រើសរើសព្រះមហាក្សត្រមួយអង្គថ្មី ដែលគេមិនបានស្គាល់ប្រវត្តិច្បាស់ឱ្យឡើងសោយរាជ្យបន្ត គឺមានព្រះនាមក្នុងរាជ្យថាព្រះបាទជ័យវីរវរ្ម័ន។ ក្នុងរាជ្យរបស់ព្រះអង្គ គឺមានការបះបោរច្បាំងដណ្ដើមរាជ្យពីព្រះអង្គ និងក្សត្រមួយអង្គទៀត ដែលយាងមកពីទិសខាងលិចដែលជាអនាគតព្រះបាទសូរ្យវរ្ម័នទី១។ ក្នុងចម្បាំងដណ្ដើមរាជ្យគ្នានេះ នៅឆ្នាំ១០០៦ រាជធានីយសោធបុរៈ គឺក្រុងអង្គរ ត្រូវបានធ្លាក់ទៅក្នុងកណ្ដាប់ដៃអ្នកដណ្ដើមរាជ្យ។ ប៉ុន្តែសង្គ្រាមស៊ីវិលនៅតែបន្តអស់រយៈពេល៤ឆ្នាំក្រោយមកទៀត ពោលគឺរហូតដល់ឆ្នាំ១០១០ ទើបព្រះបាទជ័យវីរវរ្ម័ន ទទួលបរាជ័យទាំងស្រុង ហើយទ្រង់ក៏សុគតក្នុងភ្លើងសង្គ្រាមនោះទៅ។ ព្រះបាទជ័យវិរវរ្ម័ន សោយរាជ្យពីឆ្នាំ១០០២ ដល់ឆ្នាំ១០១០ នៃគ្រិស្ដសករាជ ប៉ុន្តែដល់ពេលទ្រង់សុគតទៅ គេមិនបានដឹងពីព្រះមរណនាមរបស់ព្រះអង្គឡើយ។
៤. ព្រះបាទសូរ្យវរ្ម័នទី១ (១០០២-១០៥០)
បន្ទាប់ពីព្រះបាទសូរ្យវរ្ម័នទី១ ដណ្ដើមបានរាជ្យពីព្រះបាទជ័យវីរវរ្ម័ន ទ្រង់បានអះអាងថា ជាប់ព្រះញាតិខាងមាតាព្រះបាទឥន្ទ្រវរ្ម័នទី១ និងជាប់ញាតិទៅនឹងព្រះរាជបុត្រារបស់ព្រះអង្គ គឺយសោវរ្ម័នទី១ ហើយទំនងកើតជានៅតម្រាលិង្គ (នគរស្រីធម្មរាជ) ដែលមានតំបន់ Ligor ជាមណ្ឌលកណ្ដាល គឺដែនដីនៅភាគខាងជើងជ្រោយម៉ាឡេស៊ី។ ដែនដីនេះជាសម្បត្តិរបស់អាណាចក្រនគរភ្នំ រួចបន្តមកចេនឡាទឹក ហើយស្ថិតនៅជារបស់ខ្មែររហូតដល់ឆ្នាំ១២២០ ទើបបាត់បង់។
បន្ទាប់ពីព្រះបាទសូរ្យវរ្ម័នទី១ ដណ្ដើមបានរាជ្យពីព្រះបាទជ័យវីរវរ្ម័ន ទ្រង់បានអះអាងថា ជាប់ព្រះញាតិខាងមាតាព្រះបាទឥន្ទ្រវរ្ម័នទី១ និងជាប់ញាតិទៅនឹងព្រះរាជបុត្រារបស់ព្រះអង្គ គឺយសោវរ្ម័នទី១ ហើយទំនងកើតជានៅតម្រាលិង្គ (នគរស្រីធម្មរាជ) ដែលមានតំបន់ Ligor ជាមណ្ឌលកណ្ដាល គឺដែនដីនៅភាគខាងជើងជ្រោយម៉ាឡេស៊ី។ ដែនដីនេះជាសម្បត្តិរបស់អាណាចក្រនគរភ្នំ រួចបន្តមកចេនឡាទឹក ហើយស្ថិតនៅជារបស់ខ្មែររហូតដល់ឆ្នាំ១២២០ ទើបបាត់បង់។
គួរជម្រាបជូនថា នៅក្នុងការវាយដណ្ដើមរាជ្យពីព្រះបាទជ័យវីរវរ្ម័ន ព្រះអង្គរៀបចេញដំណើរ និងរៀបចំទ័ពពីខេត្តនគររាជ ហើយនាំទ័ពវាយទន្ទ្រានយកបានក្រុងអង្គរ នៅឆ្នាំ១០០៦។ ថ្វីត្បិតតែរហូតដល់ឆ្នាំ១០១០ ទើបព្រះអង្គទ្រង់វាយឈ្នះជាស្ថាពរក៏ដោយ ក៏ព្រះបាទសូរ្យវរ្ម័នទី១ ទ្រង់ចាត់ទុកថា ព្រះអង្គបានឡើងសោយរាជ្យតាំងពីឆ្នាំ១០០២ គឺដំណាលគ្នានឹងព្រះបាទជ័យវីរវរ្ម័ន ម្ល៉េះ។ ក្រោយទទួលជ័យជម្នះហើយ ព្រះអង្គទ្រង់បានរៀបអភិសេកជាមួយនឹងអតីតអគ្គមហេសីរបស់ព្រះបាទជ័យវីរវរ្ម័ន ថែមទៀតផង។ លុះនៅឆ្នាំ១០១១ ទ្រង់បានបញ្ជាឱ្យនាម៉ឺនសព្វមុខមន្ត្រីធ្វើការស្បថសច្ចាថា ស្មោះត្រង់នឹងព្រះអង្គគ្រប់កាលៈទេសៈ ពោលទោះស្ថិតក្នុងពេលសង្គ្រាមក្តី ឬក៏ក្នុងពេលមានសុខសន្តិភាពក្តី។ ចំពោះអត្ថបទសច្ចាប្រណិធាននេះ គឺមានចារនៅខ្លោងទ្វារចូលទៅព្រះបរមរាជវាំង។
គួររម្លឹកថា ព្រះបាទសូរ្យវរ្ម័នទី១ ទ្រង់ជាស្ដេចសឹកដ៏អង់អាចក្លាហានបំផុត។ ទ្រង់បានលើកទ័ពទៅវាយពួកមននៅហរិបុញ្ជ័យឡាំហ៊ន់ និងយុទ្ធនាការដោយជោគជ័យជាច្រើនលើកទៀត ធ្វើឱ្យព្រះអង្គអាចត្រួតត្រាបានគ្របដណ្ដប់លើវាលទំនាបទន្លេមេណាមទាំងមូល ព្រមទាំងវាលទំនាបទន្លេមេគង្គ រហូតដល់ហ្លួងព្រះបាង។ ក្នុងវិស័យសំណង់ ព្រះបាទសូរ្យវរ្ម័នទី១ ទំនងជាបានស្ថាបនាបង្ហើយប្រាសាទភិមានអាកាស ប្រាសាទតាកែវ និងគោបុរៈ នៃរាជវាំង។ ក្រៅពីនេះ ព្រះអង្គបានកសាងប្រាសាទភ្នំជីសូរ្យ ផ្នែកខ្លះនៃប្រាសាទព្រះវិហារ និងព្រះខ័នកំពង់ស្វាយ។
ព្រះបាទសូរ្យវរ្ម័នទី១អង្គនេះហើយដែលបានរៀបចំគម្រោងប្លង់ទីក្រុងអង្គរទី២ ដែលមានប្រាសាទបាពួនជាស្នូល ហើយត្រូវបានកសាងឱ្យសម្រេចដោយព្រះរាជបុត្រ ឬចៅក្មួយរបស់ព្រះអង្គ ដែលសោយរាជ្យបន្តពីព្រះអង្គ។ ក្នុងផ្នែកសាសនាវិញ ព្រះបាទសូរ្យវរ្ម័នទី១ គឺជាព្រះមហាក្សត្រខ្មែរសម័យអង្គរដំបូងគេបង្អស់ ដែលកាន់ព្រះពុទ្ធសាសនាមហាយាន។ នៅក្នុងរាជ្យព្រះអង្គក៏ដូចជារាជ្យមុនៗដែរ ដ្បិតថាព្រះអង្គកាន់ពុទ្ធសាសនា តែព្រះអង្គបានយកព្រះទ័យទុកដាក់នឹងព្រហ្មញ្ញសាសនា និងសាសនាឯទៀតដូចគ្នា។
ជាសក្ខីភាពស្រាប់ ព្រះអង្គទ្រង់ចាត់ចែងឱ្យមន្ត្រីរបស់ព្រះអង្គជួសជុលបូជនីយដ្ឋាន និងបដិមាផ្សេងៗខាងព្រហ្មញ្ញសាសនា ក្នុងរាជធានីដែលខូចខាតដោយសង្គ្រាមស៊ីវិលជាដើម។ មិនតែប៉ុណ្ណោះ ក៏មានចំណារនៃសិលាចារឹកខ្លះបានឱ្យដឹងថា ក្នុងរជ្ជកាលរបស់ព្រះអង្គ ពួកកាន់សាសនាព្រាហ្មណ៍ និងកាន់សាសនាព្រះពុទ្ធនៃយានទាំងពីរបានរួមរស់ដោយសុខសាន្តជាមួយគ្នាទៀតផង។ ព្រះបាទសូរ្យវរ្ម័នទី១ ទ្រង់សោយទិវង្គតនៅឆ្នាំ១០៥០ នៃគ្រិស្ដសករាជ ដោយមានព្រះមរណនាមថានិវាន៌បទ៕
សម្រួលចាក៖ rfa.org/khmer/news/history/activities-of-kings-during-angko
Post a Comment